De zin en onzin van een geavanceerde personenweegschaal

Omdat de Blokker aanstaande donderdag een online aanbieding zou hebben voor de ION USB weegschaal (de folder zegt alleen op 8 maart 2012 maar ook nu kost hij €59,-) ging ik op zoek naar meer informatie over de zin en onzin van zulke geavanceerde(re) weegschalen.

De ION USB weegschaal zou niet alleen mijn gewicht, maar ook mijn spiermassa, lichaamsvetpercentage, botgewicht, vochtpercentage, BMI en BMR moeten meten. Die data kun je dan via USB-stick overzetten naar de computer en daar bijhouden.
Ideaal dus als je flink sport en bij wilt houden hoe dat invloed heeft op je lichaam. Of niet?

Goed, laat ik beginnen met de opmerking dat ik lang niet van alle eenheden wist/weet hoe ze berekent kunnen worden. Dus daarom een lijstje:

Gewicht
Gewicht is een gemakkelijke. Daar zullen we niet te lang bij stil hoeven te staan, al begrijp ik dat er tussen de verschillende weegschalen nog verschil kan zitten. Mijn eigen (goedkope) weegschaal gaf met een 6-pakken melk test afhankelijk van de meting exact het juiste gewicht, maar soms ook + of – 0,5kg aan.

BMI
De BMI (Body-Mass Index) of Queteletindex (QI – ik snap waarom die naam niet zo vaak gebruikt wordt) is een verhouding tussen de lengte van een persoon en zijn of haar gewicht. Als je je gewicht weet (zie hierboven) en je lengte ingevoerd hebt op de weegschaal, dan kun je dus je BMI nauwkeurig berekenen.
Als het goed is, dan neemt de weegschaal daarbij ook je leeftijd en je geslacht mee in de berekening.
Je BMI berekenen kun je ook online doen, zoals op deze website.

BMI berekenen moet dus te doen zijn voor een weegschaal, het bespaart jou het handwerk.

BMR
BMR staat voor Basal Metabolic Rate en staat voor de hoeveelheid energie die je per dag verbruikt bij rust. Normaal gesproken zal je energiebehoefte dus hoger zijn aangezien je beweegt, sport etc.
Je kunt je BMR in combinatie met je activiteitsniveau gebruiken om de hoeveelheid calorieën te berekenen die je per dag zou mogen binnen krijgen als je je gewicht op peil wilt houden.
Er zijn een aantal gegevens die daar voor nodig zijn. Welke dat zijn is een beetje afhankelijk van de methode die gebruikt wordt.
Op deze webpagina kun je je BMR berekenen op basis van geslacht, leeftijd, lengte en gewicht. Als je daarna een activiteitsniveau kiest kun je ook berekenen hoeveel calorieën per dag je zou mogen binnen krijgen.
Op deze webpagina staan een aantal verschillende methoden (die je ook online kunt invullen), onder andere een waarbij je vetpercentage gebruikt wordt in plaats van je geslacht.

BMR berekenen moet dus te doen zijn voor een weegschaal, het bespaart jou het handwerk.

Vet, botten en spieren
Alleen je gewicht of je BMI zegt niet alles over de vraag of dat nu ook een gezond gewicht is. Je gewicht is verdeeld in vetmassa, vetvrije massa, het gewicht van je skelet (botmassa), vocht. Ook dit zou de weegschaal allemaal moeten kunnen berekenen.

Botgewicht
We kennen het allemaal wel: mensen die zeggen dat ze zware botten hebben. Er blijkt inderdaad wel een verschil te kunnen zitten in het gewicht van een skelet, maar dat wordt dan meer veroorzaakt door een toename in lengte dan wat anders. Bij eenzelfde lengte is het verschil in botgewicht maximaal zo’n 4kg. Tussen een smal gebouwde persoon van 1 meter 50 en een breed gebouwde persoon van 1 meter 95 blijkt echter wel 7kg verschil kunnen zitten. Daarbij weegt het skelet van de ene dan 2x zoveel als van de andere.
De kans is groot dat de weegschaal alleen de lengte gebruikt voor een schatting van het botgewicht. Dat kun je hier online ook zelf doen. Een meting van de breedtematen van de knieën en polsen zal in ieder geval niet uitgevoerd worden als je op de weegschaal staat.

Botgewicht schatten op basis van lengte kan, maar zonder meting van knieën en polsen heeft die een onnauwkeurigheid van zo’n 4kg.

Vochtpercentage / Spiermassa / Vetpercentage
Ik bespreek deze drie maar tegelijkertijd. Vochtpercentage en Vetpercentage worden namelijk op vergelijkbare wijze gemeten. De weegschaal stuurt via de (in dit geval) vier contactpunten een (zolang je geen pacemaker hebt) ongevaarlijk stroompje door je lijf en berekent aan de hand daarvan het vochtpercentage en vetpercentage.
Spiermassa zal dan afgeleid moeten worden van vetpercentage, botgewicht en vochtpercentage.

Spiermassa en vetpercentage zijn natuurlijk dé twee metingen die je als sporter graag wilt uitvoeren. Je wilt weinig vet en veel spier. Maar helaas blijken nou juist die twee metingen moeilijk uit te voeren. Sommige websites maken het heel eenvoudig, vul je geslacht, gewicht, omtrek taille in en je kunt hier je vetpercentage berekenen. Bij de methode met de weegschaal en het meten van de weerstand kan het vochtpercentage van invloed zijn op het gemeten vetpercentage. Daarnaast meet het (blijkbaar) de vetpercentages in je benen in plaats van je hele lichaam.
Overigens bestaat er ook kritiek op de bekende huidplooimetingen die diëtisten en sportscholen vaak uitvoeren. Het omrekenen van die metingen van huidplooien naar vetpercentage zou ook minder betrouwbaar zijn dan vaak wordt aangenomen. Zelfs daar wordt aangegeven dat je beter de afmetingen van de plooien sec. kunt gebruiken en het verschil daarvan vergelijken, dan een omrekening naar vetpercentage toe te passen.

Conclusie
Helaas. Ik zal hier niet alle verwijzingen naar fora etc. toevoegen die ik tegen kwam. Maar dit soort weegschalen blijken geen enkele meerwaarde te hebben. Je gewicht zullen ze inderdaad meten, maar alle andere data kun je ofwel ook zonder deze weegschaal berekenen ofwel zijn niet betrouwbaar.
Helaas is het ook niet een kwestie van een constante afwijking. Als je er vanuit kon gaan dat zo’n weegschaal er altijd X% naast zou zitten, dan kon je je eigen ontwikkeling nog wel goed kunnen bijhouden. Maar ook dat lijkt niet altijd zo te zijn.

De consumentenbond zegt er het volgende over:

Uit onze weegschalentest (alle met vetmeetfunctie) uit 2005 kwam naar voren dat een weegschaal met vetmeetfunctie niet nuttig is voor consumenten.
Het vetpercentage geeft als grootheid geen meerwaarde boven andere, eenvoudigere grootheden als de BMI en de buikomvang.
De nauwkeurigheid van de meting is ook zo laag, dat je net zo goed zonder kan.
Bij geen enkele van de geteste weegschalen was het eenvoudig om de benodigde gegevens (zoals geslacht en leeftijd) voor de vetmeting zonder handleiding in te voeren. Gelukkig kunnen zo goed als alle weegschalen met vetmeetfunctie deze persoonsgegevens wel onthouden, zodat je het invoeren slechts eenmalig hoeft te doen. (bron)